Aziatische hoornaar
De Aziatische hoornaar (Vespa velutina) komt van nature voor in Azië. Met een transport is de hoornaar een aantal jaren geleden in het zuiden van Europa aan land gekomen. In 2017 werd het eerste nest op Schouwen-Duiveland aangetroffen. In de jaren daarna hebben ze zich verder kunnen verspreiden en volgden er waarnemingen in Zuid-Holland, Noord-Brabant, Limburg, Gelderland en zelfs in Drenthe. Deze sterke uitbreiding, de bedreiging voor inheemse insecten en overlast voor de imkerij zorgden ervoor dat de soort nu voorkomt in Artikel 17 van de Invasieve Exotenverordening. Nederland is op basis van deze verordening verplicht de verspreiding van de Aziatische hoornaar tegen te gaan.
In dit artikel lees je waarom de Aziatische hoornaar een gevaar is voor de imkerij, fruitteelt en biodiversiteit. We beschrijven de levenscyclus van de hoornaar om het leven van de exoot beter te begrijpen. We beschrijven het verschil tussen een Europese hoornaar en Aziatische hoornaar, wat je moet doen als je een Aziatische hoornaar hebt gezien en wat je zelf kunt doen.
- Gevaar voor imkerij, fruitteelt en biodiversiteit
- Is een steek van een Aziatische hoornaar gevaarlijk?
- Levenscyclus Aziatische hoornaar
- Herkenning Aziatische hoornaar
- Help mee met de opsporing, wat kun je zelf doen?
Gevaar voor imkerij, fruitteelt en biodiversiteit
De hoornaar heeft het op onder andere bijen voorzien. Geen goed nieuws voor imkers. Maar in tegenstelling tot wat wordt beweerd, is deze Aziatische soort weliswaar een vervelende bedreiger voor honingbijen, maar niet een indringer die hele volken uitmoordt. We zullen ze steeds vaker voor onze bijenkasten op jacht zien. De hoornaar speurt naar plekken waar veel insectenactiviteit is. Een of meerdere honingbijvolken op een bijenstand zijn dit bij uitstek.
De Aziatische hoornaar vormt ook een bedreiging voor de fruitteelt. Naast dat er minder bestuivers zijn om gewassen te bestuiven, vreet de Aziatische hoornaar de vruchten aan. Hierdoor blijft de teler met onverkoopbaar fruit zitten.
Tenslotte is de Aziatische hoornaar een bedreiging voor de biodiversiteit in het algemeen. Een volwassen nest eet tot wel 11 kilo aan insecten per levenscyclus (ca. 38% honingbij, 30% vliegen, 20% sociale wespen en veel andere soorten- afhankelijk van de standplaats).
Is een steek van een Aziatische hoornaar gevaarlijk?
In principe is een steek van een Aziatische hoornaar niet gevaarlijk, tenzij je allergisch bent. Neem bij allergie direct contact op met een arts. De kans dat een Aziatische hoornaar je steekt is klein. Anders dan de ‘gewone’ wesp – Vespula Germanica vliegt de Aziatische hoornaar doorgaans niet op eten van de mens.
Een steek van de Aziatische hoornaar is pijnlijker dan een steek van een gewone wesp. Het benaderen van een nest is zeer af te raden. De Aziatische hoornaar kan erg agressief reageren op het moment dat je een nest benadert.
Levenscyclus van de Aziatische hoornaar
De levensloop van Aziatische hoornaars verloopt als volgt: Alleen bevruchte koninginnen overwinteren (1), zij start in het voorjaar met het maken van een klein voorjaarsnest op een beschutte plek en begint met het leggen van eitjes (2), daarna lopen de eerste werksters uit en zij kunnen de koningin verder helpen met het verder bouwen van het nest en het verzorgen van de larven hierdoor kan het nest sneller groeien (3). Als het nest te klein wordt verhuizen de hoornaars naar een zomernest wat zich meestal ergens hoog in een boom bevindt (4), de nesten worden groter met een grote voedselbehoefte- vooral honingbijen en sociale wespen staan op het menu (5, 6 en 7). Rond oktober vliegen de nieuwe koninginnen en de mannen uit om te paren (8) daarna sterft het nest uit en zoeken de koninginnen een plek om te overwinteren. Dat kan dicht in de buurt van het oude nest zijn, maar ook honderd kilometer verderop.
Herkenning van de Aziatische hoornaar
De meest opvallende kenmerken waarmee de Aziatische hoornaar zich onderscheid van bijvoorbeeld de Europese soort zijn een zwart borststuk, gele poten en een duidelijk gele ring in het achterlijf. De Europese hoornaar heeft een rood borststuk en rode poten. Daarom gebruiken we de volgende vuistregel: Is het rood, maak het niet dood!
Aziatische hoornaar gezien? Meld het!
Het streven is de opmars van de Aziatische hoornaar zoveel mogelijk te beteugelen. Daarvoor is het van groot belang om waarnemingen te melden en de nesten op te sporen, voordat de nieuwe koninginnen uitvliegen. mocht je een Aziatische hoornaar zien, maak een foto en plaats deze op waarneming.nl.Het is hierbij heel belangrijk dat je een foto toevoegt voor validatie. Na verificatie zullen de mensen van de Vespawatchers contact met je opnemen.
Wat kun je zelf doen?
De opmars van de Aziatische hoornaar gaat sneller dan gedacht. De Aziatische hoornaar is een bedreiging voor onze honingbijen en voor de biodiversiteit in Nederland. Samen moeten we de opmars zien te stoppen.
- Leer Aziatische hoornaars goed herkennen.
- Informeer je omgeving over de opmars van de Aziatische hoornaar en de schade die de soort geeft en vraag hen alert te zijn. We weten dat niet-imkers moeilijk soorten kunnen onderscheiden, maar met jouw hulp in hun achterhoofd willen ze vast een foto of filmpje maken zodat je even kunt meekijken welke soort er vliegt.
- Maak altijd een foto en meld het op https://waarneming.nl/go/vespa-velutina/ als je een Aziatische hoornaar denkt te zien. Hiervoor is geen account nodig. Zodra de melding is geverifieerd wordt er contact opgenomen met de melder voor vervolgacties. Ook is het melden belangrijk om goed inzicht te verkrijgen in de opmars en verspreiding van de Aziatische hoornaar in Nederland.
- Het lijkt erop dat de Aziatische hoornaars graag foerageren op de Cotoneaster (dwergmispel). Ook de Angelica (Engelwortel) wordt genoemd als een plant waarop regelmatig Aziatische hoornaars worden aangetroffen. Heb je deze soorten in je tuin of in je omgeving staan of ken je mensen die deze planten om hun huis hebben staan? Houd de plek extra in de gaten of vraag je familie/kennissen dat te doen.
- Koninginnen van de Aziatische hoornaar vliegen tot eind mei/ begin juni. Probeer haar te vangen bijvoorbeeld met een selectieve val, maak een foto als het dier in een potje zit, meld het op waarneming.nl en stop haar in de vriezer als zeker is dat het om een Aziatische hoornaar gaat.
- In oktober, november en december vliegen de nieuwe, net bevruchte koninginnen uit en zoeken een plaats om te overwinteren. Ook in deze maanden kan de selectieve val gebruikt worden om de jonge koninginnen te vangen.
- Kijk in het voorjaar goed in schuurtjes, overkappingen en andere beschutte plaatsen of er een embryo nest zit van de Aziatische hoornaar.
- Volg de Facebookgroep “Opsporing Aziatische hoornaar Nederland” en de waarnemingen op waarneming.nl om op de hoogte te blijven van ontwikkelingen.
- Plaats van juni t/m september een wiekpot in je omgeving, zeker als er een Aziatische hoornaar is gespot bij je in de buurt. Sla in de zomer Aziatische hoornaars niet dood, zij kunnen namelijk ingezet worden bij het vinden van het zomernest hoog in de boom. Ook hier is het van belang de waarneming te melden. De provincies zijn verantwoordelijk voor het weghalen van de nesten.
